Nhật Bản (Nhật: 日本 Hepburn: upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/17px-Loudspeaker.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/22px-Loudspeaker.svg.png 2x" style="border:0px;vertical-align:middle;margin:0px auto;">Nihon hoặc upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/17px-Loudspeaker.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/22px-Loudspeaker.svg.png 2x" style="border:0px;vertical-align:middle;margin:0px auto;">Nippon^?), trong khẩu ngữ thường được gọi tắt là Nhật, tên đầy đủ là Nhật Bản Quốc (日本国), là một quốc gia và đảo quốc có chủ quyền nằm ở khu vực Đông Á, tọa lạc trên biển Thái Bình Dương. Quốc gia này nằm bên rìa phía đông của các biển: Nhật Bản, Hoa Đông, phía tây giáp với bán đảo Triều Tiên qua biển Nhật Bản, phía bắc giáp với vùng Viễn Đông của Liên bang Nga theo biển Okhotsk và phía nam giáp với đảo Đài Loan qua biển Hoa Đông.

Nhật Bản là một quần đảo núi lửa bao gồm khoảng 6.852 đảo, chủ yếu nằm trong khu vực ôn đới với bốn mùa rõ rệt, nhưng có khí hậu khác biệt dọc theo chiều dài đất nước. Năm hòn đảo chính yếu là Honshu, Hokkaido, Kyushu, Shikoku và Okinawa, chiếm khoảng 97% diện tích đất liền của nước này, nhưng phần nhiều chỉ là rừng và núi với nguồn tài nguyên khoáng sản rất hạn chế. Quần đảo được chia thành 47 tỉnh thuộc 8 vùng địa lý. Dân số Nhật Bản được ước tính đạt vào khoảng 126 triệu người, đứng thứ 11 thế giới và là đảo quốc đông dân thứ 2 trên thế giới. Người Nhật là dân tộc chiếm đại đa số với khoảng 98,1% tổng dân cư cả nước, sinh sống tập trung chủ yếu ở các vùng đồng bằng nhỏ hẹp ven biển. Gần 20 triệu người sinh sống tại thành phố Tokyo^[16], thủ đô không chính thức của đất nước. Vùng thủ đô Tokyo, bao gồm Tokyo và các tỉnh, thành phố vệ tinh xung quanh - là đại đô thị lớn nhất với hơn 35 triệu cư dân cũng như sở hữu nền kinh tế đô thị hóa cao nhất trên thế giới hiện nay - giữ hạng 1 toàn cầu về quy mô GDP năm 2020^[17], các đô thị cấp quốc gia khác bao gồm có: Saitama, Yokohama, Osaka, Nagoya, Sapporo, Fukuoka, Kobe, Kyoto,... Đại đa số người dân Nhật Bản truyền thống theo tín ngưỡng Thần đạo bản địa, kết hợp với Phật giáo và Thiên Chúa giáo du nhập từ bên ngoài.

Các nghiên cứu khoa học và bằng chứng khảo cổ học chỉ ra rằng đã có xuất hiện con người định cư tại Nhật Bản ngay từ thời thời đại đồ đá cũ. Những ghi chép đầu tiên đề cập đến quốc gia này nằm trong các thư liệu về lịch sử Trung Hoa có từ thế kỷ thứ nhất sau Công Nguyên. Thoạt đầu, văn hóa Nhật Bản chịu ảnh hưởng từ các vùng đất khác, chủ yếu là các triều đại phong kiến Trung Hoa, tiếp đến là giai đoạn phong kiến chuyên chế tương tự các nước láng giềng, về sau, đảo quốc này dần thoát ly khỏi sự chi phối của ngoại bang, hình thành những nét văn hóa riêng biệt. Từ thế kỷ 12 đến năm 1868 là thời kỳ Edo, trong giai đoạn này, Nhật Bản nằm dưới quyền cai trị của Shogun (Mạc Phủ) - các tướng lĩnh (Samurai) độc tài nhân danh Thiên hoàng, còn Hoàng gia thì chỉ đóng vai trò làm "bù nhìn", không có quyền lực thực tế. Quốc gia này bước vào quá trình tự cô lập (Tỏa Quốc) kéo dài trong suốt nửa đầu thế kỷ 17 và chỉ kết thúc vào năm 1853 khi Hạm đội Á châu trực thuộc Hải quân Đế quốc Hoa Kỳ dưới quyền chỉ huy của Phó đề đốc Matthew C. Perry tiến hành gây áp lực bằng "Ngoại giao pháo hạm" - buộc Mạc phủ Tokugawa phải ra lệnh mở cửa với phương Tây. Sau đó, Nhật Bản rơi vào những cuộc nội chiến và bạo loạn - xảy ra trong gần hai thập kỷ, trước khi Thiên hoàng Minh Trị đánh bại Mạc Phủ và lên ngôi, bắt đầu công cuộc tái thiết lại đất nước vào năm 1868 - khai sinh Đế quốc Nhật Bản, theo chủ nghĩa đế quốc đồng thời khôi phục Hoàng quyền - đưa Thiên hoàng trở lại với vị thế là nhà lãnh đạo cao nhất cũng như biểu tượng thiêng liêng của dân tộc.

Trong những năm cuối thế kỷ 19, quá trình công nghiệp hóa (Phú quốc cường binh) tại Nhật Bản dưới sự khởi xướng và dẫn dắt của vua Minh Trị diễn ra mạnh mẽ, đất nước phát triển vượt bậc, đến đầu thế kỷ 20, Nhật Bản đã trở thành quốc gia có trình độ hiện đại hóa cao nhất châu Á, sánh ngang với các cường quốc châu Âu. Những thắng lợi sau chiến tranh Thanh - Nhật, chiến tranh Nga - Nhật và chiến tranh thế giới thứ nhất đã tạo tiền đề vững chắc cho Nhật Bản đánh chiếm nhiều vùng lãnh thổ tại Trung Quốc, Triều Tiên, Đông Nam Á và các đảo quốc trên biển Thái Bình Dương - mở rộng đế chế của mình và củng cố quyền lực của chính phủ quân phiệt. Nhật Bản tham chiến trong chiến tranh thế giới thứ hai với tư cách là một đồng minh của Phe Trục, các cuộc chiến tranh Trung - Nhật năm 1937 cùng chiến tranh Thái Bình Dương đã nhanh chóng lan rộng, trở thành một phần của cuộc đại chiến này kể từ năm 1941 và rồi cuối cùng kết thúc vào năm 1945 với sự đầu hàng vô điều kiện của chính phủ quân phiệt sau vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki của Không quân Hoa Kỳ. Sau chiến tranh, mặc dù đất nước, cơ sở hạ tầng cũng như nền kinh tế bị tàn phá nặng nề, tuy nhiên, cùng với sự kiện "Thần Kỳ Nhật Bản", quốc gia này đã nhanh chóng khôi phục lại hoàn toàn vị thế của mình.

Bắt đầu từ thời điểm bản Hiến pháp mới được ban hành vào năm 1947, Nhật Bản chính thức từ bỏ 'quyền tuyên chiến', thoát ly và xóa bỏ hoàn toàn chủ nghĩa quân phiệt, hình thành một nhà nước đơn nhất, chính phủ Quân chủ chuyên chế bị bãi bỏ và chế độ Quân chủ lập hiến được thông qua kết hợp với dân chủ đại nghị và dân chủ trực tiếp, trong đó, cơ quan lập pháp dân cử cao nhất là Quốc hội. Nhật Bản ngày nay là nước thành viên của hầu hết các tổ chức toàn cầu lớn, trong số đó nổi bật như: Liên Hợp Quốc, APEC, OECD, WTO, IAEA, Câu lạc bộ Paris, Cộng đồng Đông Á, G-20, là quốc gia châu Á đầu tiên và duy nhất là thành viên trong nhóm G8 (nay là G7),... Đây là quốc gia công nghiệp hóa đầu tiên tại châu Á, được công nhận là một cường quốc khu vực tại Đông Á cũng như Đại cường quốc trên thế giới, đồng thời là một đồng minh không thuộc khối NATO quan trọng hàng đầu của Hoa Kỳ.^[18]^[19]^[20] Quốc gia này có quy mô nền kinh tế đứng hạng 3 trên thế giới theo GDP danh nghĩa cũng như hạng 4 thế giới theo sức mua tương đương. Nhật Bản cũng đứng hạng 4 toàn cầu cả về kim ngạch nhập khẩu lẫn xuất khẩu, xếp hạng 3 thế giới về tổng giá trị thương hiệu quốc gia (2020).^[21] Mặc dù Nhật Bản đã tuyên bố từ bỏ 'quyền tuyên chiến', cũng như ký cam kết không phát triển, mua bán hay phổ biến các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt, nước này vẫn sở hữu và duy trì một lực lượng quân đội hiện đại - với sức mạnh quân sự tổng hợp được xếp hạng 5 toàn cầu (2020)^[22] cùng ngân sách quốc phòng cao thứ 6 trên thế giới (2021)^[23], được huy động với mục đích tự vệ và gìn giữ hòa bình. Nhật Bản là một nước công nghiệp phát triển với kỹ nghệ tiên tiến, có bình quân mức sống, tiêu chuẩn sinh hoạt và chỉ số phát triển con người (HDI) đạt vào loại rất cao, xếp hạng 19 toàn cầu (2020)^[24], trong đó, hộ chiếu Nhật Bản đứng hạng 1 toàn cầu (2021)^[25] - đồng thời trước đó nhiều lần vươn lên dẫn đầu thế giới^[26]^[27] và hiện đang cùng với Hàn Quốc và Singapore - là 3 cuốn hộ chiếu quyền lực nhất của châu Á nói riêng cũng như thế giới nói chung trong nhiều năm liên tục^[25]^[26]^[27], người dân Nhật Bản được hưởng tuổi thọ cao nhất thế giới, đứng hạng 3 trong số những quốc gia có tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh thấp nhất thế giới,^[28]^[29]^[30] vinh dự có số lượng công dân đoạt nhiều giải Nobel nhất châu Á.^[31] Nhật Bản dẫn đầu thế giới về chỉ số thương hiệu quốc gia,^[32] hạng 6 trong báo cáo cạnh tranh toàn cầu năm 2019^[33]^[34], xếp cao nhất châu Á cũng như hạng 13 thế giới về chỉ số tiến bộ xã hội (2020)^[35] và giữ vị trí cao thứ 2 châu Á về chỉ số hòa bình toàn cầu (cùng với Bhutan và Singapore).^[36]

Mặc dù là một quốc gia phát triển, tuy nhiên, xã hội cũng như đất nước Nhật Bản hiện đại đang phải đối mặt với nhiều vấn đề, thách thức lớn, như tỷ lệ tự sát cao do áp lực cuộc sống^[37]^[38], thất nghiệp, bất bình đẳng xã hội, sự phân hoá giàu nghèo, tình trạng thanh niên ngại kết hôn do áp lực công việc, kết hợp với tỷ lệ sinh đẻ thấp ở mức báo động đã góp phần khiến cho quá trình lão hóa dân số diễn ra ngày càng trầm trọng.^[39]

Quốc hiệu[sửa | sửa mã nguồn]

Bài chi tiết: Tên gọi Nhật Bản

Nhật Bản viết bằng Kanji (chữ Hán) là 日本, tiếng Nhật đọc là Nippon (にっぽん^? upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/17px-Loudspeaker.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/22px-Loudspeaker.svg.png 2x" style="border:0px;vertical-align:middle;margin:0px auto;">nghe (trợ giúp·thông tin)) hoặc Nihon (にほん^? upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/17px-Loudspeaker.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/22px-Loudspeaker.svg.png 2x" style="border:0px;vertical-align:middle;margin:0px auto;">nghe (trợ giúp·thông tin)), với Nhật (日 nichi^?) là "Mặt Trời" hoặc "ngày" và Bản (本 hon^?) trong từ "bản chất" hay "bản năng" có nghĩa là "nguồn gốc". Hai chữ này khi kết hợp lại mang nghĩa "gốc của Mặt Trời" hay "Mặt Trời mọc" (do vị trí địa lý của nước này có thể nhìn thấy Mặt Trời mọc đầu tiên ở Đông Á, và cũng bởi tổ tiên trong tín ngưỡng theo truyền thuyết của họ là Nữ thần Mặt Trời Amaterasu). Nhiều quốc gia khác cũng vì nguyên do đó mà thường miêu tả Nhật Bản là "Đất nước Mặt Trời mọc". Một cách phiên âm Hán-Việt cũ của 日本 là Nhật Bổn hoặc Nhựt Bổn, ngày nay hiếm khi được sử dụng. Người dùng tiếng Việt thường xuyên gọi tắt tên của quốc gia này là Nhật. Người Nhật Bản gọi chính bản thân họ là Nihonjin (日本人^{(Nhật Bản Nhân)}^?) và ngôn ngữ tiếng Nhật của họ là Nihongo (日本語^{(Nhật Bản Ngữ)}^?).

Nhật Bản còn có một mỹ danh trong cộng đồng người dùng tiếng Việt là "Xứ sở hoa anh đào", vì cây hoa anh đào (桜 (櫻)^(Anh)/ さくら/ サクラ sakura^?) mọc trên khắp nước Nhật từ bắc xuống nam. Loài hoa "thoắt nở thoắt tàn" này được người Nhật đặc biệt yêu thích, phản ánh tính nhạy cảm, yêu cái đẹp, sống và chết đều quyết liệt của dân tộc họ. Một mỹ danh khác là "Đất nước hoa cúc" vì đóa hoa cúc 16 cánh giống như Mặt Trời đang tỏa chiếu là biểu tượng của Hoàng gia và là quốc huy Nhật Bản ngày nay. Nhật Bản còn được gọi là Phù Tang (扶桑^?), đề cập đến cây phù tang. Theo truyền thuyết cổ phương Đông, có một loài cây rỗng lòng gọi là Phù Tang hay Khổng Tang, là nơi thần Mặt Trời nghỉ ngơi trước khi du hành ngang qua bầu trời từ Đông sang Tây, do đó Phù Tang hàm nghĩa văn chương chỉ nơi Mặt Trời mọc.

Vào thế kỷ IV, Nhật Bản đã lấy tên nước là Yamato (大和やまと^{(Đại Hòa)}^?), còn người Hán từ trước Công Nguyên đã gọi nước Nhật là Oa quốc (倭国^? nước lùn), người Nhật là Oa nhân (倭人 người lùn^?), gọi cướp biển người Nhật trên Biển Hoa Đông thời nhà Minh là Oa khấu (倭寇 giặc lùn^?). Trong Hán-Việt, chữ "oa" (倭^?) vẫn thường bị đọc nhầm là "nụy". Trước thời kỳ Heian, người Nhật vẫn chưa có chữ viết riêng và vẫn phải vay mượn chữ Hán nên Yamato được viết là wa (倭^(oa)^?).^[40] Về sau khi đã phát triển nên hệ thống ngôn ngữ cho riêng mình, người Nhật dùng hai chữ Kanji 大和 (Đại Hòa) để ký âm chữ Yamato, thể hiện lòng tự tôn dân tộc. Năm 670, Yamato gửi một đoàn sứ bộ đến chúc mừng triều đình nhà Đường dưới thời vua Đường Cao Tông nhân dịp vừa bình định Triều Tiên, và từ đó đổi tên thành Nhật Bản (日本/ にっぽん^?). Kể từ sau cuộc Duy tân Minh Trị cho đến khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai, quốc hiệu đầy đủ của Nhật Bản là Dai Nippon Teikoku (大日本帝國^{(Đại Nhật Bản Đế quốc)}^?), nghĩa là "Đế quốc Đại Nhật Bản". Ngày nay quốc hiệu Nippon-koku hay Nihon-koku (日本国^{(Nhật Bản Quốc)}^?) có ý nghĩa tương đương về mặt nghi thức, với chữ koku (国^(Quốc)^?) nghĩa là "quốc gia", "nước" hay "nhà nước" thay thế cho một miêu tả dài về ý thức hệ của chính phủ đất nước. Tuy vậy thì chữ Wa (和^(Hòa)^?) hiện nay vẫn hay được sử dụng như là viết tắt cho Nhật Bản, ví dụ như Washitsu (和室^{(Hòa Thất)}^?) có nghĩa là "căn phòng kiểu Nhật", hay Wasei Eigo (和製英語^{(Hòa Chế Anh Ngữ)}^?) có nghĩa là "tiếng Anh do người Nhật chế ra".

Trong tiếng Anh, Nhật Bản được gọi là Japan (/dʒəˈpæn/ (upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Speaker_Icon.svg/13px-Speaker_Icon.svg.png") no-repeat left center;padding-left:16px;padding-right:0px;">nghe)), từ này xuất hiện ở phương Tây vào đầu giai đoạn mậu dịch Nanban. Phát âm tên quốc gia này bằng Tiếng Quan Thoại cổ hoặc có thể là tiếng Ngô cổ đã được Marco Polo ghi lại là Cipangu. Trong tiếng Thượng Hải mới, một dạng phương ngữ tiếng Ngô, cách phát âm các ký tự 日本 'Nhật Bản' là Zeppen [zəʔpən]. Nhật Bản trong Tiếng Mã Lai cổ được gọi là Jepang, vay mượn từ tiếng địa phương ven biển miền nam Trung Quốc, có thể là tiếng Phúc Kiến hoặc Ninh Ba,^[41] và từ Mã Lai này đã được các thương nhân Bồ Đào Nha sử dụng vào thời Malacca ở thế kỷ XVI. Đó là những người Bồ Đào Nha đầu tiên mang tên gọi này đến châu Âu.^[42]

Xuất xứ[sửa | sửa mã nguồn]

upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Cherry_blossoms_close_up.jpg/375px-Cherry_blossoms_close_up.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Cherry_blossoms_close_up.jpg/500px-Cherry_blossoms_close_up.jpg 2x" style="border:1px solid #c8ccd1;vertical-align:middle;background-color:#ffffff;">

Hoa Anh Đào (桜; さくら;Prunus serullata).Nhật Bản có mĩ danh là xứ sở hoa Anh Đào, vì người Nhật rất thích nên trồng cây hoa anh đào khắp nước Nhật và hoa anh đào nằm trải dài từ vùng Hokkaido giá lạnh đến vùng Okinawa ấm áp

Cho đến nay người ta vẫn chưa chắc chắn về xuất xứ và thời gian xuất hiện của những cư dân đầu tiên trên quần đảo Nhật Bản. Tuy nhiên, hầu hết các học giả đều cho rằng người Nhật đã có mặt tại quần đảo từ xa xưa và định cư liên tục từ đó cho đến thời nay. Những phát hiện trong nghiên cứu cổ vật, xương đã củng cố thêm sự nghi ngờ đối với thuyết trước kia cho rằng người Nhật là con cháu của những người xâm chiếm đến sau "thổ dân" Ainu và đã đẩy bộ tộc này ra khỏi quần đảo. Ngày nay, người ta tin rằng tổ tiên của người Nhật là những người đã làm nên đồ gốm mang tên Jomon. Những người này được biết là đã có mặt trên quần đảo ít nhất từ năm 5000 TCN, sau đó theo thời gian, pha trộn với các giống người khác, phát triển qua lịch sử thành dân tộc Nhật Bản ngày nay.

Ngôn ngữ và phong tục của người Nhật gồm những thành tố văn hóa của cả phương Bắc lẫn phương Nam. Dưới góc độ sử dụng và cú pháp, rõ ràng tiếng Nhật thuộc ngữ hệ Altai của các dân tộc phía bắc lục địa châu Á, song trong từ vựng lại có nhiều từ gốc đến từ phía nam. Trong các tập quán và tín ngưỡng, ta thấy các lễ nghi gắn với văn hóa lúa nước vốn có nguồn gốc ở phía nam; còn huyền thoại lập nước bởi vị thần - ông tổ của nòi giống – từ thiên đường xuống hạ giới thì có nguồn gốc ở phía bắc. Vì vậy, người ta cho rằng dân cư ở đây có xuất xứ từ cả phương Bắc lẫn phương Nam, đến quần đảo Nhật Bản từ thời tiền sử và qua một quá trình hoà trộn các chủng tộc dần dần tạo ra dân tộc Nhật Bản.^{[cần dẫn nguồn]}

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Bài chi tiết: Lịch sử Nhật Bản

Thời tiền sử[sửa | sửa mã nguồn]

Từ 15.000 năm trước Công Nguyên, ở Nhật Bản đã có con người sinh sống.

Từ 13.000 năm trước Công Nguyên, người Nhật đã biết làm nông nghiệp sơ khai, làm đồ gốm^[43]^[44]^[45], sống định cư.

Từ 8000–300 năm trước Công Nguyên là thời kì văn hóa Jomon đã sử dụng đồ kim khí, chế tạo đồ gốm, nấu chín thức ăn, chôn cất người chết theo thế nằm co, có tín ngưỡng vạn vật hữu linh, có tục xăm mình, nhổ răng cửa đánh dấu tuổi trưởng thành.^[46]^[47]^[48]^[49]

Từ thế kỉ III trước Công Nguyên đến thế kỉ III Công nguyên là văn hóa Yayoi. Thời kì nay cư dân biết rèn sắt do tiếp nhận kĩ thuật từ Triều Tiên, Trung Hoa. Biết cày cuốc bằng cày gỗ, rìu đá. Họ sống quần cư, lập hào nước bao quanh làng (kango), có tục tái táng người chết (saisobo); làm mộ hình gò (funkyuubo), sắp xếp người chết theo thế nằm ngửa tay chân duỗi thẳng. Mỗi tộc người có thủ lĩnh công xã đứng đầu, liên minh nhiều công xã gây chiến tranh xâm chiếm các vùng đất khác. Xây dựng thần xã (Yashiro).

Từ thế kỷ thứ III đến giữa thế kỷ thứ VI, những nhà nước đầu tiên xuất hiện. Thần đạo phát triển khắp cả nước. Nước Nhật bắt đầu có tên gọi là Yamato.^{[cần dẫn nguồn]}

Thời phong kiến[sửa | sửa mã nguồn]

Từ thế kỷ thứ VI đến đầu thế kỷ thứ VIII, một nhà nước tập quyền được thành lập và đóng đô ở Asuka (gần thành phố Nara ngày nay). Tên nước từ Yamato đổi thành Nhật Bản. Cũng trong khoảng thời gian này, thành lập nhà nước phong kiến Nhật, với cuộc cải cách Đại Hóa do Thiên hoàng Hiếu Đức đề xướng.^{[cần dẫn nguồn]}

Giữa thế kỷ thứ VIII, Phật giáo đã thiết lập cơ sở vững chắc ở Nhật Bản.^[50]

Từ thế kỷ thứ IX đến cuối thế kỷ XII, các dòng họ quý tộc hùng mạnh ở Heian thay nhau nắm sức mạnh chính trị của đất nước, lấn át quyền lực của Thiên hoàng. Cuối thời này, tầng lớp võ sĩ (samurai) bắt đầu hình thành và tranh giành quyền lực với các dòng tộc quý tộc.

Cuối thế kỷ XII đến đầu thế kỷ XIV, quyền lực thực sự nằm trong tay tầng lớp võ sĩ ở Kamakura. Vào các năm 1271 và 1281, các võ sĩ Nhật Bản với sự trợ giúp của bão và sóng thần đã đánh bại hải quân Nguyên – Mông định xâm lược nước mình.

Từ thế kỷ XIV đến cuối thế kỷ XVI, nước Nhật trong tình trạng mất ổn định do nội chiến và chia rẽ, gọi là Thời kỳ Chiến Quốc. Nhật Bản cũng từng tấn công bán đảo Triều Tiên và nhà Minh (Trung Quốc) trong thời kỳ này, nhưng thất bại.^{[cần dẫn nguồn]}

Thời hiện đại[sửa | sửa mã nguồn]

Sau đó, nước Nhật có một thời kỳ thực hiện chính sách đóng cửa ổn định kéo dài ba thế kỷ dưới sự cai trị của Mạc phủ Tokugawa. Kinh tế, văn hóa và kỹ thuật có điều kiện phát triển mạnh mẽ. Người phương Tây, khởi đầu là người Hà Lan, được phép giao thương với Nhật Bản thông qua một thương cảng nhỏ.

upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/e/e6/Japanese_Empire.png/375px-Japanese_Empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/e/e6/Japanese_Empire.png/500px-Japanese_Empire.png 2x" style="border:1px solid #c8ccd1;vertical-align:middle;background-color:#ffffff;">

Các lãnh thổ Đế quốc Nhật Bản đánh chiếm trong giai đoạn 1872-1942

Giữa thế kỷ XIX, với cuộc Minh Trị Duy Tân do Thiên hoàng Minh Trị đề xướng, Nhật mở cửa triệt để với phương Tây. Chế độ Mạc phủ và các phiên do đại danh đứng đầu bị bãi bỏ, quyền lực được tập trung tối cao trong tay Thiên hoàng. Năm 1868, Thiên hoàng Minh Trị dời đô từ Kyōto về Tōkyō. Theo Hiến pháp Đế quốc Nhật Bản được ban hành năm 1889, Nhật là nước theo chính thể quân chủ lập hiến với quyền uy tuyệt đối của Thiên hoàng, nắm toàn bộ quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp nhưng Hiến pháp cũng đã hạn chế ảnh hưởng quyền lực của Thiên hoàng. Trong thời kỳ này, công nghiệp hóa diễn ra mạnh mẽ, đất nước phát triển, vào đầu thế kỷ 20 thì Nhật Bản đã trở thành quốc gia có trình độ hiện đại hóa cao nhất châu Á. Với sức mạnh này, Nhật Bản xâm chiếm Đài Loan, Lưu Cầu, xâm lược Triều Tiên, đánh bại nhà Thanh, đế quốc Nga trong Chiến tranh Thanh-Nhật và Chiến tranh Nga-Nhật, trở thành nước đế quốc có thế lực ngang hàng với các cường quốc ở châu Âu^[51].

Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Nhật đứng về phe Hiệp ước. Do ở bên chiến thắng, Nhật Bản chiếm thêm được một số thuộc địa của Đức ở Thái Bình Dương.

Sang Chiến tranh thế giới thứ hai, quân phiệt Nhật đứng về phe Trục với Ý và Đức Quốc xã ^[52]. Dựa vào lực lượng quân đội có trình độ khá hiện đại (đặc biệt là hải quân và không quân), trong giai đoạn đầu chiến tranh, Nhật Bản liên tiếp đánh bại quân Anh-Mỹ. Tuy nhiên, vào giai đoạn sau, Nhật Bản dần thất thế. Lần đầu tiên trong lịch sử, vào năm 1945, Nhật thất bại và phải chịu sự chiếm đóng của nước ngoài.^[53] Hoa Kỳ phụ trách việc chiếm đóng Nhật Bản, và cho tới nay Hạm đội 7 Hoa Kỳ vẫn đang đóng ở đảo Okinawa của Nhật.

Sau chiến tranh, do quân đội đã bị giải tán, tất cả thuộc địa cũng bị mất, Nhật tập trung phát triển kinh tế. Tuy cơ sở hạ tầng bị chiến tranh tàn phá nặng, nhưng tiềm lực công nghệ và nhân lực của Nhật vẫn còn khá nguyên vẹn, do đó kinh tế tăng trưởng rất nhanh chóng từ năm 1955 tới năm 1970. Cuối thập niên 1970, Nhật Bản đã trở thành một nước tư bản phát triển. Manh nha những dấu hiệu đình trệ kinh tế đầu tiên sau khủng hoảng dầu lửa đầu thập niên 1970. Bong bóng bất động sản vỡ khiến kinh tế lâm vào trì trệ từ 1990 tới nay.

Bước vào thế kỷ XXI, Nhật Bản ưu tiên hơn đến những chính sách quốc gia để gia tăng vị thế về chính trị và quân sự trên trường quốc tế. Nâng cấp Cục phòng vệ quốc gia thành Bộ quốc phòng vào tháng 1 năm 2007. Tuy nhiên, Nhật Bản tiếp tục phải đối mặt với tình trạng kinh tế trì trệ, và nghiêm trọng hơn là việc tỷ lệ thanh niên kết hôn và sinh đẻ giảm mạnh, khiến nạn lão hóa dân số đã tới mức báo động.

Địa lý[sửa | sửa mã nguồn]

Bài chi tiết: Địa lý Nhật Bản

Sự hình thành của Nhật Bản[sửa | sửa mã nguồn]

upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Japan_topo_en.jpg/300px-Japan_topo_en.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Japan_topo_en.jpg/400px-Japan_topo_en.jpg 2x" style="border:1px solid #c8ccd1;vertical-align:middle;background-color:#ffffff;">

Bản đồ mô phỏng địa hình Nhật Bản.

Nhật Bản nằm trên đường ranh giới giữa bốn mảng kiến tạo địa chất của Trái Đất. Nhưng quan trọng là mảng chuyển động này diễn ra không mấy êm ả và có thể dẫn tới những xung động đột ngột mà kết quả là động đất. Khi mảng Thái Bình Dương chìm xuống, các lớp trầm tích bề mặt bị vỡ ra và bị biến dạng. Thậm chí lớp vỏ đại dương cũng sẽ bị tan chảy thành dung nham dâng lên bề mặt, phun trào ở vô số các ngọn núi lửa. Sự phun trào núi lửa cùng với quá trình trầm tích tạo thành một chuỗi các hòn đảo nhiều núi – một dải đảo hình cung.

Núi lửa[sửa | sửa mã nguồn]

upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/MountAso_Nakadake_crater.jpg/287px-MountAso_Nakadake_crater.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/MountAso_Nakadake_crater.jpg/382px-MountAso_Nakadake_crater.jpg 2x" style="border:1px solid #c8ccd1;vertical-align:middle;background-color:#ffffff;">

Khí sulfide bốc lên từ miệng Nakadake.

Ngọn núi lửa nổi tiếng nhất ở Nhật Bản là Núi Phú Sĩ, mà người Nhật gọi là Fuji-san, cao 3776 m. Sự dốc đứng và dạng hình nón gần như hoàn hảo của ngọn núi đã biến nó thành một cảnh tượng kỳ thú có thể nhìn thấy từ Tokyo. Núi Phú Sĩ là một điểm du lịch được ưa thích và hàng năm có nhiều người leo lên ngọn núi này. Ngọn núi lửa này phun trào lần cuối vào năm 1707 và ngủ yên từ đó đến nay. Tuy nhiên, tháng 8 năm 2000, các nhà khoa học đã phát hiện có những chấn động nhẹ bên dưới núi Phú Sĩ. Các chấn động này đang được nghiên cứu kỹ lưỡng, nhưng cũng đủ để đưa ra lời cảnh báo.

Tất cả những ngọn núi lửa đang hoạt động ở Nhật Bản đều được giám sát nghiêm ngặt để có thể đưa ra lời cảnh báo sơ tán kịp thời như núi Aso, đảo Kyushu. Tại đây đã xảy ra nhiều đợt phun trào và một trong những đỉnh núi lửa chính là đỉnh Nakadake, vẫn tiếp tục phun khí sulfide và đôi lúc có những vụ nổ ở miệng núi lửa. Những màn khí lưu huỳnh bốc lên từ đá dung nham cổ đầy màu sắc và nước hồ trên miệng núi lửa ánh lên một màu xanh kỳ quái luôn sôi sục ở nhiệt độ 900°C.

Động đất và sóng thần[sửa | sửa mã nguồn]

Bài chi tiết: Động đất và sóng thần tại Nhật Bản

Vị trị địa lý của Nhật Bản khiến cho nước này là một trong những quốc gia xảy ra nhiều thiên tai nhất thế giới. Hai mối đe dọa nghiêm trọng nhất là động đất và sóng thần. Mỗi năm Nhật Bản phải chịu 7500 trận động đất nhẹ, riêng Tokyo có đến 150 trận. Hầu hết các trận động đất này quá nhẹ, không thể nhận ra, nhưng cũng có những trận động đất rất mạnh. Từ trận động đất Kanto chết chóc năm 1923, tới nay Nhật Bản đã phải trải qua 16 vụ động đất và sóng thần. Vụ sóng thần khủng khiếp gần đây nhất xảy ra vào ngày 11 tháng 3 năm 2011 là hậu quả của trận động đất ngầm ngoài khơi Tohoku của Nhật Bản mạnh 9 độ richte, sóng thần cao nhất là 39m, đánh vào ven bờ Sendai làm cho cả thành phố và các khu vực xung quanh bị thiệt hại nặng nề, làm gần 16.000 người chết, hơn 6.000 người bị thương và hơn 2.600 người mất tích.^[54]

upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Cherry_blossoms_akayu_2005-04.JPG/285px-Cherry_blossoms_akayu_2005-04.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Cherry_blossoms_akayu_2005-04.JPG/380px-Cherry_blossoms_akayu_2005-04.JPG 2x" style="border:1px solid #c8ccd1;vertical-align:middle;background-color:#ffffff;">

Hoa anh đào ở công viên Eboshiyama, thành phố Nanyo, Nhật Bản.

Phong cảnh thiên nhiên[sửa | sửa mã nguồn]

Nhật Bản là một xứ sở có phong cảnh được coi là một trong những nơi đẹp nhất thế giới, được đánh giá là một trong 10 đất nước tuyệt vời nhất trên thế giới (năm 2010) và cũng là đại diện châu Á duy nhất có mặt trong danh sách này với bốn mùa thay đổi rõ rệt: mùa xuân với hoa anh đào nở dần từ nam lên bắc, mùa hè cây cối xanh mướt, mùa thu lá phong (momiji) đỏ thắm từ bắc xuống nam, mùa đông tuyết trắng tinh khôi. Núi Phú Sĩ (Fujisan) là ngọn núi cao nhất Nhật Bản, nằm giữa đồng bằng, lại có tuyết bao phủ nơi phần đỉnh núi, là nguồn cảm hứng của rất nhiều văn sĩ và thi sĩ cũng như của các văn nghệ sĩ, trong đó có các nhiếp ảnh gia và họa sĩ khắp bốn phương.

Fan_Japan

Super Admins

Admins

Coordinators