Satranç Nasıl Oynanır 🤔?

1.2 Satranç Taşları

Satranç taşları, satranç oyununda kullanılan simgelerdir. İki oyuncunun taşlarını birbirinden ayırabilmek için taşlar koyu ve açık renk (genellikle siyah ve beyaz) olmak üzere iki renktedir. Her oyuncunun başlangıçta 16 taşı vardır.

1 Şah
1 Vezir
2 Kale
2 Fil
2 At
8 Piyon

1.2.1 Şah

Çapraz, düz, ileri ve geri sadece bir kare giderek taş alır. Satranç, ilk çağlardaki savaşın modellemesidir. Bu yüzden liderini kaybeden asker topluluğu nasıl kaybediyorsa, şahını kaybeden oyuncu da oyunu kaybeder. Bütün oyun şah üzerine kurulmuştur. Şahını kaybeden oyuncu, oyunu kaybeder. Ama aynı zamanda şah oyundaki en güçsüz taştır. Şah her oyuncu için bir tanedir. Beyaz oyuncunun şahı başlangıçta e1 karesinde, siyah oyuncunun şahı e8 karesinde yer alır.

Şekli:

1.2.2 Vezir

Boş olan karelere ileri, geri, sağa, sola ve çapraz hareket ederek önündeki taşı yer. Vezir oyundaki at hariç her taşın hareket yeteneğine sahiptir. Satranç oyunun en önemli ve en güçlü taşıdır. Vezir her oyuncu için bir tanedir. Beyaz oyuncunun veziri başlangıçta d1 karesinde, siyah oyuncunun veziri d8 karesinde yer alır. 

Şekli:

1.2.3 Kale

İleri, geri, sağa ve sola istediği kadar gidebilir. Önündeki taşı alır. Kale, bulunduğu hattın üzerinde hareket yönünde rakibe ait ilk taşı almak potansiyeline de sahiptir. Kale her oyuncu için iki tanedir. Beyaz oyuncunun kaleleri başlangıçta a1 ve h1 karelerinde, siyah oyuncunun kaleleri a8 ve h8 karelerinde yer alır. 

Şekli:

1.2.4 Fil

Çapraz gider ve istediği kadar gider. Fillerin biri daima beyaz, diğeri daima siyah karelerde hareket eder. Fil her oyuncu için iki tanedir. Beyaz oyuncunun filleri başlangıçta c1 ve f1 karelerinde, siyah oyuncunun filleri c8 ve f8 karelerinde yer alır.

Örnek:

1.2.5 At

L çizerek ilerler ve taşı alır (iki ileri bir yana şeklinde). Satranç oyununda taşların üzerinden atlayarak ilerleyen tek taştır. L şeklinde geri de gidebilir. Tam L şeklinde 8 yöne gidebilir. At her oyuncu için iki tanedir. Beyaz oyuncunun atları başlangıçta b1 ve g1 karelerinde, siyah oyuncunun atları b8 ve g8 karelerinde yer alır. 

Şekli:

1.2.6 Piyon

Piyonlar önlerinde taş bulunmadıkça, ileriye doğru ve düz olarak ilerlerler. Piyonlar açılışta (ilk hamlelerinde) isterlerse iki kare ilerleyebilirler. Bu hareketlerinde geldikleri karenin sağında ya da solunda karşı tarafın bir piyonu varsa hemen arkasından gelen hamlede çift gitmiş bu piyonu sanki bir kare gitmiş gibi geçerken (Fr. en passant) çapraz alabilir. Piyonlar ileriye doğru tek kare çapraz olarak diğer taşları alabilirler. Sekizinci sıraya ulaşan piyonlar oyuncunun istediğine göre şah hariç herhangi bir taşa terfi ederler. Bu taş genellikle en güçlü taş olan vezir olur. Piyon her oyuncu için sekiz tanedir. Beyaz oyuncunun piyonları başlangıçta a2, b2, c2, d2, e2, f2, g2 ve h2 karelerinde, siyah oyuncunun piyonları a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7 ve h7 karelerinde yer alır. 

Şekli:

2.1 Mat

Mat, satrançta taraflardan birinin şahı tehdit altında iken yapacak hiçbir hamlesi olmaması durumudur. Oyun bu durumda iken şahı tehdit altında olan oyuncu mat olmuştur. Eğer oyunu mat durumuna geçiren hamle kurallı bir hamle ise, mat olan oyuncu oyunu kaybeder.[1]

Şahı tehdit eden oyuncu "şah" diyerek rakibini uyarır. Saldırı hamlesi yapan ve şahı tehdit eden oyuncu, eğer bu tehdidin ortadan kaldırılamayacağını biliyorsa "şah mat" diyerek rakibine oyunun sona erdiğini bildirir.

Eğer şah tehdit altında değilse ve yapılabilecek hiçbir yasal hamle yoksa oyun pat olur ve berabere biter.

Örnek Matlar:

2.1.1 Çoban Matı

2.1.2 Arka Sıra Matı

2.1.3 Surattan Matı

2.1.4 Boğmaca Matı

2.1.5 İki Fil Matı

2.1.6 Aptal Matı

2.1.7 Merdiven Matı

3.1 Açılışlar

Satranç açılışları, bir satranç oyununun ilk hamlelerine ‘açılış hamleleri’ denir. Tüm açılış dizilimleri beyazın hamlesiyle başlar ve siyahın bu hamleye yanıt vermesiyle biter. Çok sayıda açılış hamlesi ve bir o kadar da varyasyonları vardır. Bu açılışlar durgun pozisyon oyunlarından (örn. 'Réti Opening') vahşi taktik oyunları (örn. Letonya Gambiti ve İki at savunması)'na kadar uzanır. Satranç oyunlarında, oyun 3'e ayrılır. 'Açılış' oyunun ilk kısmıdır, piyonlarla merkez zorlanır ve taş geliştirme yapılır, ardından genelde taş değişiminin yapıldığı 'Oyun Ortası' ve son taşların kaldığı maçın kaderinin hemen hemen belirlendiği 'Oyun Sonu' kısmı gelir.

Örnekler:

Taşları geliştirme
Bilindiği gibi oyunun başlangıcında tüm ağır taşlar (piyon dışındaki taşlar) piyon zincirinin gerisinde yer almaktadır. Dolayısıyla oyun alanı üzerinde hiçbir baskıları yoktur ve (at dışında) tümüyle hareketsizdirler. Bu yüzden açılışta, elden geldiğince hızlı bir şekilde oyuna sokulmaları, diğer deyişle piyon zincirinin dışına doğru hareket ettirilmeleri gerekmektedir.

Merkezin kontrolü ve kapanması
Satranç tahtasının geometrik olarak merkezindeki birbirine bitişik dört kareye merkez denilmektedir. Merkez bölgenin açılış hamleleri sırasında kontrol altına alınmasının iki açıdan önemi vardır. Birinci olarak bilindiği gibi ağır taşlar, kenarlardayken daha az etkilidir, tehdit edebildikleri karelerin sayısı daha azdır. Merkeze doğru hareket ettirildiklerinde kontrol alanları genişler. Bu ise oyuncuya taktik geliştirmede daha geniş bir esneklik sağlar. İkinci olarak merkezin kontrolü, rakip pozisyonunun merkezine yönelik bir yarma hareketine olanak sağlar ve rakibin pozisyonunu ikiye bölerek hareket olanaklarını kısıtlar. Böylece güçlü bir pozisyon elde etmesini sağlar. Bu yüzden rakipten önce merkezin kontrolünün ele geçirilmesine çalışılmalıdır.

Şahı güvence altına alma
Burada esas olan ilk adım, güvenli kanada doğru rok yapmaktır.

Piyonların yapısını koruma ve geliştirme
Rakip taşların ileri hareketini önleyecek bir piyon zinciri oluşturmak. Burada önemli olan piyonların zayıf olduğu durumlardan kaçınmaktır. Örneğin izole piyonlar, aynı sütunda aynı renkte piyon bulunması vs vs. Ayrıca oyun sonu bölümü için piyonlar oldukça önemli bir yer tutar. Bunun için oyun başlarında piyon kaybetmekten kaçının.